सूचना

प्रभास साहित्यिक समूहको नाम परिवर्तन भई अब उपरान्त समूहको नाम 'अलग अभियान' रहन गएको छ ।  समूह/अभियानको जानकारी लिन अबदेखि हाम्रो नयाँ ब्लग http://www.alagabhiyan.blogspot.com/ मा लगअन गर्नुहोला ।

or  CLICK HERE

गजलको गरिमा

-नदीश

 

अहिले नेपालमा धेरैले लेख्ने विधा गजल, सबैभन्दा धेरै लेखिने विधा गजल र सबैभन्दा पछि परेको विधा पनि गजल । सङ्ख्यात्मक रुपमा हामी समृद्ध छौँ गजलमा, यो यथार्थ हो र गुणात्मक रुपमा हामी अत्यन्तै गरीब छौँ, गजलमा यो एउटा तीतो यथार्थ हो । आफ्ना भावनाहरु पोख्नु र त्यसलाई गजल भन्नु एउटा कुरा र साँच्चीकै गजल लेख्नु अर्को कुरा । 

सामान्यतया शेरहरुमा रदीफ र काफियाको समिश्रणलाई गजल भनिन्छ र यसको गलत व्याख्या गरिन्छ । अन्त्यानुप्रयास मिलाएकै भरमा यदि सुन्दर कविता निर्माण हुन सक्छ भने यो मान्यतालाई पनि सही भन्न सकिएला । हो पक्कै पनि रदीफ र काफिया गजलको आत्मा हो तर यसले मात्रै गजलको मर्मलाई पूरा गर्न सक्दैन । गजलका केही मापदण्डहरु छन् जुन गजलकारले पुरा गर्नु आवश्यक छ ।

संरचनात्मक स्वतन्त्रता अर्थगत अधीनता :
प्रत्येक मिसराहरु व्याकरणीय दृष्टिकोणबाट स्वतन्त्र हुनु जरुरी छ । नेपालका कैयन गजल हस्तीहरुपनि यो मान्यताबाट टाढै देखिन्छन् । एउटै वाक्यजस्ता लाग्ने शेरहरुले गजलको मान्यतालाई उल्लङ्घन गरिरहेको हुन्छ । शेरको माथिल्लो भाग (मिसरा ए उला) एउटा स्वतन्त्र वाक्यजस्तो सुनिनुपर्छ जसले केही कुरा मागिरहेको हुन्छ र त्यसलाई शेरको तल्लो भाग (मिसरा ए सानी)ले पूरा गरिदिनुपर्छ । संरचनात्मक दृष्टिकोणमा स्वतन्त्र वाक्यजस्तो तर अर्थगत रुपमा एक अर्काको अधीनमा हुने गजलको द्वन्द्वात्मक प्रकृतिलाई हामी संरचनात्मक स्वतन्त्रता अर्थगत अधीनता भन्छौँ ।

साङ्गीतिक चेतना वैचारिक गहनता :
गजल मुख्यतयः ग्येय विधा हो । गजल श्रृजनाको क्रममा गजलकारभित्र साङ्गीतिक चेतना हुनु जरुरी छ । कुनैपनि पाठकले पढ्दा शेरहरु बिनाअवरोध बग्नुसक्नुपर्छ । अफ्ठ्यारा शब्दहरुको प्रयोगले गजलमा अबरोध उत्पन्न गर्छ । गजलको पहिलो शेर जुन किसिमको साङ्गीतिक कल्पनाबाट लेखिएको छ त्यसलाई सम्पूर्ण शेरहरुमा निरन्तरता दिनुसक्नुपर्छ फलतः कुनै पनि शेरहरुमा शब्दहरुको कमी या बढी महसुस नहोस् । अर्को कुरा गजलले उठान गर्ने विषयबस्तु हल्का हुनु हुँदैन । सरल शब्दमा सरल विम्व र प्रतीकको प्रयोगबाट गहन अर्थ दिन सक्नुपर्छ गजलले र यो मानेमा गजल कवितासँग मिल्दोजुल्दो हुनुपर्छ ।

उपयुक्त रदीफ र काफियाको छनौट :
काफिया मिलाउने नाममा गजलकारले आफ्नै किसिमका बिनाअर्थका शब्दहरु श्रृजना गर्नु आफ्नै गजलको हत्या गर्नु हो । प्रयोग भइरहने तथा हल्का काफियाबाटपनि गजलकार मुक्त हुनुपर्छ । नयाँ रदीफ र काफियाको प्रयोगले गजलमा मीठासता ल्याउनुको साथै गजलमा नयाँपन आउँछ ।

यसको अलवा गजलले प्रेम प्रणयका कुराहरुलाई मात्रै समेट्नुपर्छ भन्ने रुढीबादी मान्यतालाईपनि तोड्नु आजको आवश्यकता हो । साहित्यले समाज परिवर्तनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ र गजल साहित्यको एउटा महत्वपूर्ण अङ्ग हो । गजलमा खाली कोरा प्रेम-प्रणयका कुरा मात्र ओकल्नुभन्दा परिवर्तनका आवाजहरु पस्केर अझै सुन्दर र शक्तिशाली बनाउन आजैदेखि पाइला चाल्ने कि ?

सङ्घर्षका कथाहरु

-रमेश स्वप्निल

नलेख भन्छौ लेखिरहन्छौँ सङ्घर्षका कथाहरु
नचढ भन्छौ चढिरहन्छौँ राता सगरमाथाहरु

थाक्दैनौँ हामी यात्रामा लक्ष नभेटुन्जेल
नहिँड भन्छौ हिँडिरन्छौँ पन्छाउँदै बाधाहरु

छुट्दैनौँ एक-आपसमा गन्तव्य हो परिवर्तन
नजुट भन्छौ जुटिरहन्छौँ अनगिन्ति साथहरु

जेल-नेल हत्कडी तोडेर अघि-अघि 
नबढ भन्छौ बढिरहन्छौँ बोकेर आस्थाहरु

गदार भयो शहरमा

 मंजु मार्मिका

अहो हेर कत्रो ठूलो हुँकार भयो शहरमा
चारै तिर बेइमानी धिकार छ यो शहरमा

दुर्गन्ध छ फोहोरको घमण्ड छ धनको
थुकी हिड्दा खकारै खकार भयो शहरमा

गाउँघरमा बास छैन धेरैलाई गाँस छैन
धेरै खाइ कसैलाई डकार भयो शहरमा

जीवनको भिख माग्न इश्वरको पुजा गर्छन
श्रमिकको श्रममाथि गदार भयो शहरमा

रश्मि झुल्केका रातहरु प्रकाशित

सक्रिय युवा साहित्यकार तथा प्रभास साहित्यिक समूहकी साधारण सदस्य रश्मिला कवाङ `रश्मि`को पहिलो कृति `रश्मि झुल्केका रातहरु` (गजल सङ्ग्रह) प्रकाशित भएको छ । ९४ वटा गजलहरु समाविष्ट सो सङ्ग्रहको प्रकाशन पिता आसराम कवाङ र माता रामप्यारी कवाङले गरेका हुन् ।

सङ्ग्रहमा समाविष्ट अधिकांश गजलहरु उत्पीडित वर्ग, लिङ्ग, जाति र क्षेत्रको पक्षमा उभिएका छन् । सुदीप सुवालको अर्थपूर्ण आवरण र मिडिया प्लसको आकर्षक डिजाइनले सङ्ग्रहलाई थप ओजपूर्ण बनाएको छ ।

छिरिबुङ

-नाकिमा

मेरो जीवनको मुहान
मेरो सपनाको बिहान
ओ छिरिबुङ !

घाउ थियो मनमा, जो बल्झिरहन्थ्यो
जीवन थियो भीरमा, त्यो अल्झिरहन्थ्यो
मुटुको टुक्रा मान्थ्यौ
जिउने आधार ठान्थ्यौ
ओ छिरिबुङ !

खालि रहेछ जन्म, जीवन भरिदियौ
फूल त रहेछ जीवन, आखिर झरिदियौ
तिम्रो स्नेहले डोर्याइरहेछ
तिम्रो बास्नाले पछ्याइरहेछ
ओ छिरिबुङ !

*सुनाखरी फूल

बैश बेचियों !

-सुवास आम्बोटेली

यो पल्ट, शहरमा बैश बेचियों
रहरै रहरमा बैश बेचियों

राराको कुवामा अन्जुली भरेर
खाडीको नहरमा बैश बेचियों

जीवनको मधुरस राखेर धितो
आश्चर्य ! जहरमा बैश बेचियों

जीन्दगी उतै छ,हाउगुजी हाउ
अल्लारे ठहरमा बैश बेचियों

यो पल्ट, शहरमा बैश बेचियों
रहरै रहरमा बैश बेचियों

ज्यूँदैछु

नदीश

आवाज देऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र
ढक्ढक्याऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र

उज्यालोको आविष्कारमा निदाएछन् आँखा
झक्झक्याऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र

छालाहरु उप्क्याइँदैमा लाश बन्दैन क्वै
सुम्सुम्याऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र

आँधी यात्रा गर्नेहरु मर्याछैन कैलै
नसुर्ताऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र

'नदीश'सँगै पर्खालभित्र कैद भा'छ समय
भत्काइदेऊ, ज्यूँदैछु बन्द कोठाभित्र

झरी पर्यो एकोहोरो

-प्रतिमा पाठक

झरी पर्यो एकोहोरो चुहिएको छाना हेर्छु
के-के कोर्यौ दैव मेरो जिन्दगीको पाना हेर्छु

सिस्नु छ तरकारीमा दाल कहाँ पाउनु हजुर
कराइमा तैरिएको सिन्कीको चाना हेर्छु

सिकसिकाउँदै आई छोरी धानै रोपी पराइको
बर्षौँदेखि पखालिएर रङ उडेको नाना हेर्छु

मेरी प्यारी जहानले मनभरिको प्रेम दिन्छे
भकारी त कैले भर्नु रित्तिएको माना हेर्छु

गीत अन्तरकि्रयासँगै छलफल

१६ असोजः खोटाङबाट आउनुभएका अग्रज संगीतकार भीमसेना राईको विशेष उपस्थितिमा प्रभास गीत विभागले ललितपुरमा नियमित गीत अन्तरकि्रया सम्पन्न गरेको छ । मंजु मार्मिका, नाकिमा, नदिश र विशदले आ-आफ्ना गीत पढेर सुनाएका थिए भने संगीतकार भीमसेना राईले आफ्ना सांगीतिक रचनाहरु गाउनुभएको थियो । उहाँको संगीत र वाचित रचनामाथि सबैले आ-आफ्नो धारणा राखेका थिए ।

प्रभासको पहिलो गजलसंग्रहको तयारीको लागी नदिशको संयोजकत्वमा विशद र तारा थुलुङ अथाह सदस्य रहने एउटा टिमको पनि घोषणा गरिएको थियो । साथै www.salambihani.com  र वार्षिक विशेष गीत अन्तरकि्रयाबारे पनि गम्भीर छलफल चलेको थियो ।

शब्दशिखामा सिर्जना सागर

प्रभास साहित्यिक समूहको मासिक प्रकाशन शब्दशिखाको सिर्जना सागर विशेष १२ औँ अङ्क प्रकाशित भएको छ । यस अङ्कमा सिर्जना सागरका नियमित सहभागीहरुको सिर्जनाहरुका साथै सिर्जना सागर सम्बन्धी सामग्रीहरु समेटिएका छन् ।

२४औँ शृङ्खलामा सिर्जना सागर

सिर्जना सागरको २४औँ शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । सो शृङ्खलामा हरि बहादुर कर्माचार्य, शुभराज राई,असीम भुजेल, रुपेश सिलवाल, उदिम किराती, नवराज क्षितिज, नाकिमा, केशव सिलवाल, रविन श्रेष्ठ, देव अन्जान शाह, दृश्य र मुकुन्द प्रसाद दुलालले सिर्जना वाचन गरेका थिए । वाचित सिर्जनाहरुमाथि कवि स्वप्निल स्मृतिले टिप्पणी गर्नुभएको थियो ।

भनेर गएथ्यो

कपिल अन्जान

क्रान्ति गर्छु भनेर गएथ्यो

एकदिन मर्छु भनेर गएथ्यो

हेर्नु दुःखको सागरबाट

तार्छु र तर्छु भनेर गएथ्यो

अँध्यारोमा बाँचेको धेरै भयो
उज्यालो छर्छु भनेर गएथ्यो

तिम्रो सपना पुरा गर्नुछ
एक्लै लड्छु भनेर गएथ्यो

फर्केन छोरो आजसम्म
नजिक पर्छु भनेर गएथ्यो

मेरी दिदी

विशद 

 मेरी दिदी
आफ्ना दुब्ला-चेप्टा हातका औलाहरु खेलाएर
निकै लामो

नाइल नदिजस्तै लामो
एउटा चुल्ठो बाट्थीन
र चुल्ठोको टुप्पोमा कस्ने गर्थीन
एकहाते सेतो रिबन ।


उनी बगरका वालुवामा लुट्पुटिएर
घण्टौसम्म गँगटासँग
डराउने गरेका ती दिनमा
म रुखको फेदमा बस्थे
र द्रौपतिको चिरहरण सम्झेर तस्रन्थे
उनी जङ्गलमा दिनभर दाउरा खोज्दै
हिड्ने गरेका ती दिनमा
म यता कक्षाकोठामा टोलाउथे
र सिताअपहरणको कथा पढेर झस्कन्थे
उनी गँगटाले टोकेपछि
थोरै सेतो रगत वाक्थीन
उनी वन-काँडाले डसेपिछ
केहिक्षण घुक्क-घुक्क रुन्थीन
उनको त्यो रुवाई
त्यो पिडा
थोरै-थोरै गरी जमेर
एउटा लामो चुल्ठो बनेको थियो
जसको टुप्पोमा उनले
जबर्जस्ती कसेकि थिइन
एकहाते सेतो रिबन ।

उनी चिच्याउन त चिच्याउथीन
तर हसियालाई उनले दाउरा काटेरै मात्र
भुत्ते बनाइन
काँडा ताछ्नुपर्छ भन्ने बुझिनन्
उनी कराउन त कराउथीन
तर नाङ्गा पैतालाले
गँगटाहरु कुल्चिनुपर्छ भन्ने जानिनन्
उनको त्यो चित्कार
त्यो क्रन्दन
बिस्तारै बढेर
एउटा लामो चुल्ठो बनेको थियो
जसको टुप्पोमा उनले
बलफ्जस्ती कसेकि थिइन
एकहाते सेतो रिबन ।

आज मैले
वर्षौपछि भेटे उनलाई
नख्खुजेलभित्र
उनले त्यो फोहोरी चुल्ठो काटेर
लाग्थ्यो कुनै सुन्दर सपनाको लागी
आफ्ना कपालहरुलाई स्वतन्त्र छाडेकी थिइन
र अब सदाका लागि
निधारमा कसेकि थिइन
एकहाते रातो रिबन

हजुरको मुलुकमा

-उ‍दीम किराती

के थिएँ कस्तो भएँ हजुरको मुलुकमा
न त हजुर जस्तो भएँ हजुरको मुलुकमा

मुल्य नै छैन मेरो यी मान्छेको बजारमा
के कारण म सस्तो भएँ हजुरको मुलुकमा

कसैको कुरा सुनिन नुनको सोझो गरिन
बहुलाएपछि यस्तो भएँ हजुरको मुलुकमा

नाच्नै जानिन र आँगन टेढो भनेहुँला
गीतबिना पो उस्तो भएँ हजुरको मुलुकमा

वार्षिक विशेष गजल अन्तरकि्रया (शेर शल्यकि्रया-२) सम्पन्न

१९ भाद्रः प्रभास-गजल विभागको संयोजकत्वमा वार्षिक विशेष गजल अन्तरकि्रया (शेर शल्यकि्रया-२) भव्यताका साथ सम्पन्न भएको छ । ललितपुर सातदोबाटोस्थित चोमोलुङ्मा प्रतिष्ठानको कार्यालयमा भएको सो कार्यक्रममा प्रभास-केन्द्रबाट नदीश, कपिल अन्जान, तारा थुलुङ 'अथाह’, नाकिमा, मंजु मार्मिका, दृश्य र विशद तथा प्रभासका साधारण सदस्यहरु रमेश स्वप्नील र रश्मिला कवाङ 'रश्मी’ को उपस्थिति थियो । त्यस्तै अतिथिको रुपमा उदिम किराती र रेणुका श्रेष्ठ सहभागी भएका थिए ।

कार्यक्रममा प्रत्यक स्रष्टाका गजलहरुमाथी सबै उपस्थित सदस्यहरुले गम्भीर रुपले आलोचनात्मक र रचनात्मक ढङ्गले आफ्ना धारणाहरु राखेका थिए । वर्गीय पक्षधरता, वैचारिक स्पष्टता, सांगीतिक छनकयुक्त लेखाई, संरचनात्मक पूर्णता, काफिया-रदिफमा कौशलता र प्रयोग इत्यादिलाई आधार मानेर सबैले आफ्ना टिप्पणी राखेका थिए ।

गजल विभाग संयोजक नदीश र सदस्य तारा थुलुङ 'अथाह’ ले पालैपालो संचालन गरेको सो कार्यक्रमको अन्तमा उदिम किरातीलाई साधारण सदस्यको रुपमा मनोनयन गरिएको थियो । उपस्थित सबै स्रष्टाहरुले गजलका विविध पक्षको चिरफार गर्न कार्यक्रम निकै सफल रहेको र कार्यक्रम समग्रमा निकै उपलब्धिमुलक भएको धारणा राखेका थिए ।

बिहान सुरक्षित छ

नाकिमा 

आमा त्यो तिम्रो चिहान सुरक्षित छ
जन्माएको तिमीले बिहान सुरक्षित छ

भाषा बोल्न सिकायौ, लिपि लेख्न सिकायौ
नगर्नू है शङ्का पहिचान सुरक्षित छ

मेटिदैन त्यो रगतले लेखेको इतिहास
परेली नभिजाउनू बलिदान सुरक्षित छ

कसले भन्न सक्छ- मरिसक्यौ तिमी
जब कि तिम्रो निशान सुरक्षित छ

सिर्जना सागरको २३ औं अंक सम्पन्न, आउदो शनिवार प्रभासको बृहत गजल अन्तरकि्रया हुने

१२ भाद्र । सिर्जनाका माध्यमबाट समाजलाई परिवर्तन गर्ने उद्देश्यानुरुप www.salambihani.com र अखिल नेपाल लेखक संघ, ललितपुरको संयुक्त आयोजनामा नमूना मछिन्द्र उ.मा.वि., लगनखेलमा सिर्जना सागरको २३ औँ श्रृखला सम्पन्न भएको छ । कार्यक्रममा उपस्थित स्रष्टाहरुले आफ्ना सिर्जनाहरु प्रस्तुत गरेका थिए । अखिल नेपाल लेखक संघ ललितपुरका अध्यक्ष केशव सिलवालको अध्यक्षतामा सम्पन्न सो कार्यक्रमको संचालन कवि यल्जी विवशले गर्नुभएको थियो ।  कार्यक्रममा १७ जना स्रष्टा/स्रोताहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।

आउदो शनिवार प्रभास-गजल विभागको संयोजकत्वमा वार्षिक गजल अन्तरकि्रया 'शेर शल्यकृया-२' सम्पन्न हुदैछ । उक्त कार्यक्रममा प्रभास-केन्द्रका साथै प्रभास-बाँके, प्रभास-उदयपुरका प्रतिनिधि र प्रभासका साधारण सदस्यहरुको उपस्थिति रहनेछ ।

अमेरिका

-विष्णु नेम्वाङ् सुब्बा

एउटै
आहारा हो
दुबै
कौवा र बकुल्लाको
केवल
फरक त हो रङ्गमा
त्यसैले
महोदय
जर्ज डब्लु बुस सेतो
बाराक हुसेन ओबामा कालो
केवल
फरक यति न हो ।

कविता वाचन तथा अन्तरक्रिया सम्पन्न

५ भाद्र । नियमित कार्यक्रम अन्तरगत प्रभास साहित्यिक समूह, कविता विभागको संयोजनमा सदस्यहरु नाकिमा,  नदीश, दृश्य,  विशद र रमेश स्वप्नीलको उपस्थितिमा ललितपुर, नख्खिपोटस्थित क्रियटिभ कम्प्युटर सोलुसनको कार्यालयमा "कविता वाचन तथा अन्तरक्रिया" को भाद्र (०६७) शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । उक्त कार्यक्रममा सबै सहभागीले आफ्ना रचना वाचनका साथै एकअर्काका रचनामाथी रचनात्मक टिप्पणी राखेका थिए । आगामी शनिबार लगनखेलमा 'सिर्जना सागर' को तेइसौं श्रृङ्खला सम्पन्न हुँदैछ ।

ऐतिहासिक सरकार

नदीश 

एक चिम्टी आयतित गिदी
एक हुल निर्यातित सपना
एक दस्ता यन्त्रमानव
एक क्षेत्र संचालित निवास
एक थान थोत्रो कुर्सी
एक क्यान्टोन्मेन्ट आक्रोश
एक पाना रित्तो संविधान
एक दरबार चलखेल
एक कन्टेनर राजनीति
एक गण बलत्कारी बन्दुक
एक लस्कर रसायनिक बुद्धिजीवी
एक काराघर बन्दी संभावना
एक भवन डेट एक्स्पायर्ड प्रतिनिधि
एक झुण्ड नालायक नेतृत्व
साँच्चै म सहमत छु तिमीहरुसँग
किनकि,
मलाई पनि निसन्देह भन्न मन लाग्छ
एक ऐतिहासिक सरकार ।

हाँस्न बोल्न

-सुवास आम्बोटेली

हाँस्न-बोल्न रोक छ
घेराबन्दी चोक छ

हेर्दा सुन्दर बाहिर
भित्र अर्को थोक छ

हल्ला मात्र समान
माथिबाटै तोक छ

जाजरकोटे दशै
खुसीभित्र शोक छ

बास्मतीको गफगाफ
कनिकाको भोक छ

शब्दशिखाको गजलविशेष नयाँ अङ्क

प्रभास साहित्यिक समूहको मासिक प्रकाशन शब्दशिखाको एघारौँ अङ्क प्रकाशित भएको छ । गजल विशेष यस अङ्कमा गजलसम्बन्धी नदीशको लेख, गजलसङ्ग्रह 'पलहरु'माथि विशदको टिप्पणी, कपिल अन्जान, राबत, जीवन चाम्लिङ, दिनेश डिसी, मुना निश्चल, सुवास आम्बोटेली, कोपिला थुलुङ आशुतोष, सकुन आँसु, अर्जुन बाराहाली, रमेश स्वप्निल, सम्झना भुजेल, नाकिमा, विपल बोयुङ, मञ्जु मार्मिका, लक्ष्मी अनुपम, विमला केयरलेस(चाम्लिङ भाषा), रिविन्द्र दिखुक्पा बाखाछा(वान्तावा भाषा)का गजल र नियमित स्तम्भहरु समाचारमा साहित्य र पुस्तक परिचयलगायतका सामग्रीहरु समाविष्ट छन् ।

गद्य विशेष अन्तरक्रिया सम्पन्न

२९ श्रावण: ललितपुर, नख्खिपोटस्थित क्रियटिभ कम्प्युटर सोलुसनको कार्यालयमा प्रभास-केन्द्रको दोस्रो गद्य विशेष अन्तरक्रिया सम्पन्न भएको छ | नाकिमाले सञ्चालन गर्नुभएको उक्त अन्तरक्रियामा मञ्जु मार्मिकाले संवाद, नदीशले गजलसम्बन्धि लेख, विशदले लघुकथा, नाकिमाले पारिजात सम्बन्धि आलेख वाचन गर्नुभएको थियो | तारा थुलुङ 'अथाह'ले भने मुक्तक सुनाउनुभएको थियो | सबैजनाले वाचित रचनाबारे आफ्नो टिप्पणी पनि प्रस्तुत गरेका थिए | कार्यक्रमको अन्तमा समूहका विविध
विषयमा छलफल भएको थियो | आगामी शनिवार कविता अन्तरक्रिया सम्पन्न हुदैछ |

पारिजात

-रश्मिला कवाङ 'रश्मि'

शिरीषको फूल जस्तै कोमलता छर्ने पारिजात
आत्म-विश्वास राखिकन भावसागर तर्ने पारिजात

नेपाली साहित्यकाशमा चम्के धेरै तारागण
नारी वर्ग उत्थानमा अग्रपङ्ती पर्ने पारिजात

मैले नजन्माएको छोरो जन्माएर समाजमा
पारिजात फूलजस्तै समर्पणमा झर्ने पारिजात
रोगले ग्रस्त जीवन बोकी बढिरहिन् सदा
संसारलाई दृढताको पाठ मनमा भर्ने पारिजात

सङ्घर्षको टुसा रोपी चुनौतिमा रमिरहिन्
मनका अकाङ्क्षा कष्ट सही पूर्ण गर्ने पारिजात

उठौँ अब सबै हामी

मुना निश्चल

ऊ म तिमी ए उठौँ अब सबै हामी

भइकन यी राष्ट्रघातीहरुको मलामी

देश व्यापार भो कोही बेच्छन् कोही किन्छन्
असह्य भो कालाबजारीहरुको खिचातानी

बाँच्दैन कोही बाँच्दैन अब पशु सरह बनी
गरी-गरी यी गरिबमाराहरुको गुलामी

एकाएक उठौँ एकपटक बस एकपटक
बनिकन बैरीहरुलाई अन्तिम सुनामी

गीत अन्तरक्रिया सम्पन्न

मिति २०६७-साउन-१५ गते शनिबार प्रभास साहित्यिक समूह अन्तर्गत गीत विभागको आयोजनामा गीत वाचन र अन्तरक्रिया सम्पन्न भयो । सलामबिहानी डट कम, प्रभास सदस्य फारम, आर्थिक, गजल अन्तरक्रियाको विषयमा सामान्य छलफलकासाथ टुङ्गिएको उक्त बसाइमा नाकिमा, नदीश,  मञ्जु मार्मिका, तारा थुलुङ 'अथाह' को उपस्थिति थियो

छङ्छङ् बग्ने पानी

मन्जु मार्मिका

झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी
सङ्घर्षमा सानो-ठूलो हुँदै बग्ने बानी

डाँडापारि फुल्यो फूल फूलैमा रस बस्यो
जानुपर्ने टाढा अझै पुलैमा दश बज्यो
दोधारमा नबसौँ है चाँडै बढौँ हामी
झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी

सयौँ दिन रात गरी वर्षाँै बित्दै जान्छन्
कैले औँसी कैले पूर्णिमाको रात बनी बित्छन्
राख्नु पर्ने सुमार्गमा हिँडी राख्ने बानी
झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी

२२ औं अंकमा 'सिर्जना सागर'

श्रावण ८-अखिल नेपाल लेखक, संघ ललितपुर र www.salambihani.com ले हरेक महिनाको दोस्रो शनीवार, लगनखेलमा सँगै आयोजना गरिरहेको कार्यक्रम 'सिर्जना सागर'ले  आफ्नो २२ औं अंक पुरा गरेको छ । कवि हरि ब. कर्माचार्यको अध्यक्षतामा भएको साहित्यिक सिर्जना सुन्ने/सुनाउने सो कार्यक्रममा तिलक चाम्लिङ, अमोघ काफ्ले, कमल नियोन, केशव सिलवाल, विमला केयरलेस, तामन राई, नाकिमा लगायतका २५ जना स्रष्टा/स्रोताहरुको उपस्थिति थियो । उक्त कार्यक्रमको संचालन कवि दृश्यले गरेका थिए ।

संवाद

-रमेश स्वप्नील

आमा !
त्यो भयंकर
त्यो डरलाग्दो
कालो बादल
किन हट्दैन ?
किन छेकिदिन्छ त्यसले
उज्यालो किरणहरु ?

छोरा !
सायद बादललाई
उज्यालो मन पर्दैन
र
उज्यालो भएको धर्ति पनि ।

समूह परिचय

सलाम बिहानी

रातो कलमको हो धारिलो धार यो
चिर्नुछ अँध्यारो, यो प्रभासी संघार हो
रक्तिम किरणमा जन्माउँदै सपनी
क्षितिज भन्दैछ-'सलाम बिहानी’ ।

अनन्त यात्रामा डटी बढ्नेछ
ताराको बस्ती यो बोकी हिँड्नेछ
छ काँडाको बाटो, यो हिँड्छ तैपनि
धर्ती सुसेल्दैछ-'सलाम बिहानी’ ।

समाजको चित्र छ कलापहरमा
एक संसारको सचेत, चेतनालहरमा
वर्गीय मुक्तिलाई जोडले पुकारी
योद्धा बोल्दैछ-'सलाम बिहानी’ ।

सीमाको त्यो कालो जङ्गेपिलर ढलाउन
माटो जोगाउन, रातो किनारा बनाउन
जगाउँदैछ देश सुन ए ठुले-सानी
नेपाली भन्दैछ-'सलाम बिहानी’ ।

ब्वाँसाको बस्ती जलाउनैछ बाँकी
समताको संसार बनाउनैछ बाँकी
साँस्कृतिक रुपान्तरण अभिभारा ठानी
प्रभास बोल्दैछ-'सलाम बिहानी’ ।

प्रभास समूह

नियमित छलफल सम्पन्न

२६ असार । प्रभास केन्द्रको नियमित कार्यक्रम अन्तर्गत यो शनिवार पाटनढोकामा चियापानसँगै समूहको आगामि कार्यदिशावारे छलफल भएको छ । साधारण सदस्यता वितरणलाई गती दिने, वार्षिक गजल विशेष अन्तरक्रिया अन्तर्गत 'शेर शल्यक्रिया-२’ का लागी अन्तिम तयारीमा जाने, www.salambihani.com मा समूह परिचय अपडेट गर्ने इत्यादि महत्वपूर्ण निर्णय गर्दै उक्त छलफल टुङ्गिएको थियो ।

पारी गाँउले

विपल बोयुङ 

लुम्बिनीमा राल झार्ने तिनै पारी गाँउले
दसगजामा सीमा सार्ने तिनै पारी गाँउले

भाई बनी ढेपिंदै छ  भित्र स्वार्थ लुकाई
तराई-पहाड फटो पार्ने तिनै पारी गाँउले

आफ्नै आँगन पनि हाम्रो थियो भाछ आज
सिकिम-टिस्टा पारी सर्ने तिनै पारी गाँउले

डुलाउछन् कुटिल नजर हाम्रै सम्पदामा
मित्र बनी मुक्का मर्ने तिनै पारी गाउँले

हिमनदीको छालपनि कैद गर्न खोज्छ
मध्यरातमा खोला बार्ने तिनै पारी गाँउले

साबधान ए योद्धाहरु कान खोलि सुन
बहादुर लाई जुवा नार्ने तिनै पारी गाँउले 

गीत वाचन/अन्तरकि्रया सम्पन्न

source: http://visitprabhas.blogspot.com/
१९ असारः प्रभास, केन्द्रको नियमित 'गीत वाचन तथा अन्तरक्रिया' कार्यक्रम पुल्चोक ईन्जिनियरिङ्ग कलेजको प्रांगणमा गत शनिवार सम्पन्न भएको छ । प्रभास, खोटाङकी सल्लाहकार विमला केयरलेश तथा उदयमान संगीतकार सोनाम बज्यू तामाङ विशेष अतिथी रहेको उक्त कार्यक्रममा सदस्यहरु नाकिमा, नदीश, मंजु मार्मिका, दृश्य र विशदको उपस्थिती रह्यो । उपस्थित समपूर्ण स्रष्टाहरुले आ-आफ्ना रचना वाचन गर्नुका साथै वाचित सबै रचनामाथी आफ्नो धारणा व्यक्त गरेका थिए । आउदा कार्यक्रममा सैद्धान्तिक बहसलाई पनि घनिभूत बनाउने प्रतिबद्धताका साथ उक्त कार्यक्रम सम्पन्न भएको थियो ।

जनताको संविधान

ध्रुवसत्य

 

म मेरो अजातशत्रुको अनुहार हेर्न आतुर छु ।

 

बाहिर मेरो न्वारान गर्नेहरुको नियत बुझिनसक्नु छ
जसले जस्तो व्याख्या गरे पिन
म जनताको संविधान हुँ
म गर्भमा छु
र मेरो अजातशत्रुलाई चिन्ता छ
कि म जन्मेपिछ
सारा शत्रुलाई सखाप पार्ने छु ।

 

कल्पित चिन्तामा बाँचेको ओ मेरो अजातशत्रु-
जब म सहिदले आर्जेको माटोमा टेक्ने छु
तब म सम्यक् दृष्टिले दुनियालाई देख्ने छु ।

 

यो माटोमा म जन्मेपछि
जो कोही जो कसैको मतियार हुनेछ
कि आत्म-निर्णयको अधिकार हुनेछ
‘जसको जोत् उसैको पोत’ हुनेछ
मालिक को हो-मजदुर को हो
इतिहासको खोज हुनेछ
तर तर म फेिर
मेरो अजातशत्रुलाई खोज्ने छैन
त्यो अजातशत्रू
जो म गर्भमा रहेका बेला पिन
मेरी आमालाई बलात्कार गरिरहन्छ ।

 

म समयको गर्भमा जन्मीसकेको छु
यसैले
मलाई कसैले तुहाउन सक्ने छैन
म हजारौं सहिदको सपना हुँ
त्यसैले
म जन्मेर जसको अनुहारमा हेर्ने छु
ऊ मेरो शत्रु रहने छैन ।

 

म मेरो अजातशत्रुको अनुहार हेर्न आतुर छु ।

 

खै कहाँ हुन्छ ?

source: http://visitprabhas.blogspot.com/

- श्रवन खनाल

घाम जस्तो जून खै कहाँ हुन्छ ?
पानी जस्तो खून खै कहाँ हुन्छ ?

वर्ग युद्दको बांसुरी फ़ुकिरहेछु म
यति मिठो धुन खै कहाँ हुन्छ ?

शरिर तोर्न मिल्ने सर्बहाराको
कपास हो या उन खै कहाँ हुन्छ ?

अधियाँ मै साहुको खेत बारी हाम्ले
जोत्नै पर्ने जरूर खै कहाँ हुन्छ ?

न्यायालय भित्रै न्यायाधीश लाई
फांशी दिने कानून खै कहाँ हुन्छ ?

मन्दिर, मूर्ति या तिम्रो त्यो मन
खोजी हेर 'श्रवण' खै कहाँ हुन्छ ?

२१औं श्रृङ्खलामा 'सृजना सागर'

ललितपुर १२ असारः सिर्जना सुन्ने र सुनाउने नियमित मासिक साहित्यिक कार्यक्रम 'सृजना सागर' को २१औं गद्यविशेष श्रृङ्खला ललितपुरमा सम्पन्न भएको छ । www.salambihani.com   र अखिल नेपाल लेखक संघ, ललितपुरको संयुक्त आयोजनामा विगत २१ महिनादेखि लगनखेलको नमुना उ. मा. बि. मा संचालन भइरहेको सो कार्यक्रम उपत्यकाका उदयमान सर्जक तथा राष्ट्रिय स्तरका स्रष्टाहरुको मिलनकेन्द्रको रुपमा अघि बढिरहेको छ ।

कवि हरि ब. कर्माचार्यको सभापतित्वमा सम्पन्न २१ औं श्रृङ्खलामा विश्वदर्शन, रमेश स्वप्निल, विशद, दृश्य लगायतका स्रष्टाहरुले लघुकथा सुनाएका थिए भने तिलक चाम्लिङ्ग, लक्ष्मी, नवराज क्षितिजलगायतका केहि स्रष्टाहरुले कविता पनि वाचन गरेका थिए र त्यस्तै गायक/संगीतकार सोनामले तारा थुलुङ 'अथाह' द्धारा रचित र आफैले सङ्गित भरेको गीत गाउनुभएको थियो । कवि नाकिमाले संचालन गरेको सो कार्यक्रम भानुभक्त एफ. एम. का कार्यक्रम संचालन देव 'अन्जान'ले वाचित रचनामाथि सटिक टिप्पणी राखेलगत्तै समापन भएको थियो ।

हरेक महिनाको दोस्रो शनिवार ११ बजे संचालन हुने 'सृजना सागर' को २२ औं अंक आगामी साउन ८ गते सोहि स्थानमा सम्पन्न हुदैछ । सबै श्रृङ्खलामा वाचित रचनाहरुमध्येबाट छनोटमा परेका सृजनाहरु समेटेर सङ्ग्रह निकाल्ने तयारीमा रहेको बताउदै आयोजकले सबै ईच्छुक सर्जक तथा स्रोताहरुलाई आगामी अंकहरुमा उपस्थितीको लागि आह्वान समेत गरेका थिए ।

म आए

source: http://visitprabhas.blogspot.com/

-विशद

मनका ए रहरहरु ! ननिदाउ म आए

अध्यारोलाई ए उज्यालो ! नजिताउ म आए

यै प्रहरको पर्खाइमा हिमाल पँग्ले कति
पाखुरी हो ! जोशहरु नसिध्याउ म आए

कालो छाँया मुर्मुरिन्छ बन्द कोठाभित्र
झुठो डरमा भो ए मुटु ! नचिच्याउ म आए

चुप्प लाग्छ ढुँगामाटो पहिरो जानुअघि
पर्ख अझै यति छिट्टै नबताउ म आए

मजदुर गीत

- किशोर चाम्लिङ

संगीतः राम लामा
स्वरः प्रलाप राई र रोशना रश्मी
साथमा सुधा किरात र राम लामा ।
.........................................................

यो देशको निर्माण गर्ने
हामी मजदुर हौं
विकासको मूल फुटाउने
हामी मजदुर हौं
देशकै लागि यो जीवन दिने
हामी मजदुर हौं

दुनियालाई बदल्न सक्ने
हामीमा तागत छ
मरेर पनि बाँचिरहने
शहिदको रगत छ
हामी आफ्नै श्रम र सीपले
यो धर्ती िसंगार्छौं
पसिनाले िसंचेर माटो
अमूल्य बनाउँछौं

कसैको दासी बन्दैनौं हामी
अन्याय सहन्नौं
पौरखले बाँच्छौं कसैको सामु
कहिल्यै झुक्दैनौं
सुस्ताएर बस्दैनौं हामी
शिखरमा पुग्नु छ
आफ्नो अधिकार लिनलाई अब
एक भई जुट्नु छ ॥

'कविता वाचन तथा अन्तरक्रिया' को असार अंक सम्पन्न

५ असार । नियमित कार्यक्रम अन्तरगत प्रभास साहित्यिक समूह, कविता विभागको संयोजनमा सदस्यहरु नाकिमा, तारा थुलुङ 'अथाह', नदीश, दृश्य र विशदको उपस्थितिमा "कविता वाचन तथा अन्तरक्रिया" को असार (०६७) शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । उक्त कार्यक्रममा सबै सहभागीले आफ्ना
रचना वाचनका साथै एकअर्काका रचनामाथी रचनात्मक टिप्पणी राखेका थिए । आगामी शनिबार लगनखेलमा 'सिर्जना सागर' को एक्काइसौँ श्रृङ्खला सम्पन्न हुँदैछ ।

सहरमा नयाँ छायाँ

नाकिमा

नाघेर सयौँ
दुःखका डाँडाहरु
तरेर हजारौँ
आँसुका नदीहरु
काटेर लाखौं
धैर्यताका घुम्तीहरु
सपनाको चोमोलुङमा बोकेर
एउटा नयाँ छायाँ
सुदूर गाउँबाट
भर्खरै आइपुगेको छ
कल्पनाको यो सहर
र
टेकेको छ यहाँ उसले
आफ्नो पहिलो पाइला
तर
बाँकी नै छ उसले चिन्न
यो सेतो सहरलाई
र
यसको छातीमा परेड खेलिरहेका
यी अभ्यस्त काला छायाँहरुलाई ।

गद्य सिर्जना वाचन तथा अन्तरक्रिया सम्पन्न

२९ जेठ । नियमित कार्यक्रम अन्तरगत प्रभास साहित्यिक समूह, केन्द्रको संयोजनमा सदस्यहरु नाकिमा, मंजु मार्मिका, दृश्य, विशद र नदीशको उपस्थितिमा "गद्य सिर्जना वाचन तथा अन्तरक्रिया" को पहिलो शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । उक्त कार्यक्रममा नाकिमा र दृश्यले लघुकथा, त्यस्तै विशदले कथा, नदिशले निबन्ध र मंजु मार्मिकाले 'विपल बोयुङ'को पत्रसाहित्य वाचन गर्नुभएको थियो । वाचनपछि सबै सहभागीले एकअर्काका रचनामाथी रचनात्मक टिप्पणी राखेका थिए । आगामी शनिबार 'कविता वाचन तथा अन्तरकि्रया' सम्पन्न हुँदैछ ।

कविको मृत्यु

- नदीश

एकाविहानै, मुर्दा शहरको एक कुनामा

भेटिए सयौँ बेवारिसे लासहरु
मेरा निसास्सिएका आदिम सपनाहरु
हिँजै मरिसकेछन्

शदियौँदेखि जून उदाएकै हो आकाशमा
उदाइरहेछ आज पनि
र पक्कै उदाउनेछ भोलि

आगनभरि छरिएको जूनभित्र
आशाको खेती गर्थे कविहरु
रापिन्थे उनीहरु दिनभरिको चर्को घाममा
र हरेक साँझ
शीतलताको अघाउँजी बयान गर्थे

आज छरिएको छैन जून
कुनै पनि कविको आगनमा
मानौँ
यतिखेरको जून
विद्रोह गरिरहेछ कविसँग

एकाविहानै मुर्दा शहरको एक कुनामा
भेटिए सयौँ बेवारिसे लासहरु

बेखबर छ शहर !

आशाको खेती गर्ने एक हुल कविहरु
हिँजै मारिएछन्

गजल वाचन तथा अन्तरक्रिया सम्पन्न

२२ जेठ । नियमित कार्यक्रम अन्तरगत प्रभास साहित्यिक समूह केन्द्र गजल विभागको संयोजनमा सदस्यहरु तारा थुलुङ 'अथाह', नाकिमा, मंजु मार्मिका र नदीशको उपस्थितिमा "गजल वाचन तथा अन्तरक्रिया" को तेस्रो शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । आगामी शनिबार गद्य वाचन तथा अन्तरकि्रया सम्पन्न हुँदैछ ।

यसरी उठने थिइन आमा

- मंजु मार्मिका

पहिले मलाई खुकुरीको धार बनाइयो
हिजो सम्म उध्याउने गरिन्थ्यो
आज कजिएकी छु
यहाँ भन्दा बढी उध्याउन पर्दैन
साँध लगाउन पर्दैन मलाई

कहिले मलाई हँसिया बनाइयो
र धान काट्न घाँस काट्न प्रयोग गरिन्थ्यो
कहिले खुकुरी बनाएर
साँध लगाइन्थ्यो र फत्ते गरिन्थ्यो
गर्न हुने र नहुनेकामहरु
कहिले खुकुरी कहिले हँसिया बन्नुको पिडाले
आज म बल्झिएकी छु

कि त मलाई खुकुरीको धार बन्न दिइयोस
कि त हँसियाको दाँत बन्न दिइयोस
र मेरै काममा लगाइयोस

हो डराउनु पर्दैन म जे भएपनि
मेरा धार या दाँत जे भएपनि
मैले देखेकै छु
मलाई बल्झाउनेहरु
यहीँ कतै लुकेर झुकेका छन्

हिजो मलाइ गोरुजस्तै बनाएर खेतमा
नजोताइएको भए
अगुवा बनाएर खुट्टा
नतानिदिएको भए
मेसिनका पुर्जा बनाएर
परिचालन नगरिएको भए
आज पनि मलाइ मेरै काममा
लगाइएको भए
म यसरी उठने थिइन आमा !

मंसिरको चाडवाड सम्झेर
असारको हिलो छिचोल्दै
जोतेका खेतबारीमा
बेलैमा कमाइ लगाउन पाएको भए
हावा हुरीको प्रवाह नगरी भदौमै बाली
मौलाउन पाएको भए
त्यहीँ कमाइमा रम्थे होला ।
त्यसमै मेरो चित्त बुझ्थ्यो होला ।

म यसरी उठने थिइन आमा !
अहिले म यसरी उठने थिइन ।

केन्द्रमा गीत अन्तरक्रिया खोटाङमा सिर्जना सागर

१५ जेठ । प्रभास साहित्यिक समूह गीत विभागको संयोजनमा गीत अन्तरक्रियाको तेस्रो शृङ्खला सम्पन्न भएको छ । उक्त कार्यक्रममा दृश्य, नाकिमा, तारा थुलुङ 'अथाहू', मंजु मार्मिका, नदीश र एल्जी विवशको उपस्थिति रहेको थियो ।

त्यसैगरी प्रभास खोटाङले पनि सिर्जना सागरको तेस्रो शृङ्खला सम्पन्न गरेको छ । सो शृङ्खलामा १५ जना स्रष्टाहरुको सिर्जना वाचन गरेका थिए । वाचित सिर्जनाहरुको समीक्षा साहित्यकार शरण खत्री मृदुलले गर्नुभएको थियो ।

चम्किला मानवहरु

- विष्णु नेम्वाङ सुब्बा

लखन थापा
जन्म - १८९१
मृत्यु - १९३३

गंगालाल श्रेष्ठ
जन्म - १९७५
मृत्यु - १९९७

कृष्ण सेन इच्छुकु
जन्म - २०१३
मृत्यु - २०५९

र अझै
थुप्रै युगमानवहरु
जो
मरेर पनि
पटक-पटक जन्मिरहेछन्

जन्म-मृत्यु
पकृतिकै अकाट्य नियम हो रे

अहँ
कदापि मान्दिन म
यो झूटा नियम !

भर्खर मात्र फक्रे

- रस्मिला कवाङ 'रश्मि'

भर्खर मात्र फक्रे म चारैतिर छाउन बाँकी छ
जीवनगीत स्वच्छन्दले गाउन बाँकी छ

सङ्घर्षका पलहरु सम्झदा दरिलो बन्छ मन
सामना गरी सगरतिर धाउन बाँकी छ

तन मन र धनले बिराएँ यो अमरभूमि
हर मोड र पाइलामा सन्तुष्टि पाउन बाँकी छ

हतार नगर साथी हेर बढ्नुपर्छ अगाडि
शङ्खघोषले विजयी-टीका लाउन बाँकी छ

शिशिर-हेमन्तको उजाड कतिजेल टिक्छ र
हर खुसी-वर्षात् ल्याउने साउन बाँकी छ

माली रोयो अरे

- सर्गमञ्जरी

भुल्यौ कि त घौयाबारी आली रोयो अरे
ढिडो लिटो लोट्याएको थाली रोयो अरे

गरिब र निमुखाको लागेपछि भिसा
थर्काई खाने पल्लो गाउँको जाली रोयो अरे

बाझिएछ चर्किएछ रुखिएको धर्ती
हास्दैनन् रे घुर् यान गैह्रा फाली रोयो अरे

बेखबर बेघरबार बाँच्नुपर्दा बर्षौ सम्म
गोडमेल गरि जोगाउने माली रोयो अरे

लिलामीको तमासुक बुइगल चढे पछि
पुष माघको शीत छेक्ने पाली रोयो अरे

सपना

- रमेश स्वप्निल

सपना
सपना नै हुन्छ
जबसम्म पूरा हुँदैन ।

डोकोमा दूध दुहुनेहरु
वा
आकाशमा खेती गर्नेहरु
कहिल्यै
सपनाको नजिक पुग्दैनन् ।

कुनै सपनाहरु
आगोको लप्काजस्ता
धारिला र तेजिला हुन्छन्
त
कुनै सपनाहरु
साँझ नपर्दै झर्ने फूलजस्ता
कोमल र नरम हुन्छन् ।

किन-किन
मलाई त
आगो बोकेको सपना नै मनपर्छ ।

हाम्रो सम्पूर्ण जिन्दगी
लगभग
एउटा सपना हो ।

२० औँ श्रृङ्खलामा सिर्जना सागर

८ जेठ । सिर्जनाका माध्यमबाट समाजलाई परिवर्तन गर्ने उद्देश्यानुरुप प्रभास साहित्यिक समूह र अखिल नेपाल लेखक संघ ललितपुरको संयुक्त आयोजनामा नमूना मछिन्द्र उ.मा.वि लगनखेलमा सिर्जना सागरको २० औँ श्रृखला सम्पन्न भएको छ । कार्यक्रममा उपस्थित स्रष्टाहरुले आफ्ना चोटिला सिर्जनाहरु प्रस्तुत गरेका थिए । अखिल नेपाल लेखक संघ ललितपुरका उपाध्यक्ष हरिबहादुर कर्माचार्यको अध्यक्षतामा सम्पन्न सो कार्यक्रमको संचालन कवि मंजु मार्मिकाले गर्नुभएको थियो भने वाचित सिर्जनाहरुको टिप्पणी कवि केशव सिलवालले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा २५ जना स्रष्टा/स्रोताहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।

सारस र हामी

-विशद

हवाईजहाज चढेर आउछन्
अथवा खतरा अंकित ट्रकभित्र
लुकेर पनि आउन सक्छन्
सारसहरु मित्र बनेर आउछन्
अथवा गुपचुप रुपमा
जासुस बनेर पनि आउन सक्छन्
र पनि हामी बुद्धुहरु
सधै जपिरहन्छौं
'अतिथी देवो भवः'
थुक्कः हामीहरु !

सारसका पंजाहरुमा
यो देशको भत्किएको नक्सा देख्न पाइन्छ
सारसका ठुँडहरुमा
यो देशको छोटो आयु पढ्न पाइन्छ
र पनि हामी लाटाहरु
साट्छौं आफ्नो माटोको पुख्र्यौली कोट
सारसको भ्रमविद्याको नयाँ पुस्तकसित
थुक्कः हामीहरु !

सारसहरु निष्फिक्री छिर्छन्
सिँहदरबारभित्र
र आफ्ना उत्तराधिकारी छान्छन्
सारसहरु खुल्लमखुल्ला पुग्छन्
सैन्य-पर्खालभित्र
र आफ्ना दासहरु बढाउछन्
र पनि हामी अन्धभक्तहरु
पुज्छौं सारसलाई
र नयाँ ईश्वर बनाउछौं
थुक्कः हामीहरु !

सारसका आदेशमा तेर्सिन्छन्
आफ्नै बन्दुक आफ्नै सगरमाथातिर
सारसका आदेशमा ठोकिन्छन्
आफ्नै मृत्युपत्रमा हस्ताक्षर
र पनि हामी अमानवहरु
बाँच्छौं सारसको पाउमुनी
मर्छौ सारसको पाउ परी
थुक्कः हामीहरु !

यो देश
यो शहर
यो समय
सारसको मुठ्ठीमा परेको छ
र सडकहरु निरन्तर उत्रीरहेछन् प्रतिरोधमा
र पनि हामी शहरका मान्छेहरु
अझै बनेका छैनौ
सडकझैं गतिशील
थुक्कः हामीहरु !

जेठ २२ मा 'शेर शल्यकि्रया-२'

०१ जेठ । प्रभास साहित्यक समूह केन्द्रको आयोजनामा निरन्तर रुपमा हुँदै आइरहेको आन्तरिक कार्यक्रम अन्तर्गत कविता विभागको संयोजनमा सदस्यहरु नाकिमा, तारा थुलुङ "अथाह", दृष्य, मंजु मार्मिका, रमेश स्वप्निल, विशद र नदीशको उपस्थितिसहित "कविता वाचन तथा अन्तरक्रिया" कार्यक्रम सम्पन्न भयो । कार्यक्रम पश्चात बसेको बैठकले प्रभास साहित्यिक समूहमा १० जना साधारण सदस्यहरु थप गर्ने निर्णय गर् यो । यसको साथै बैठकले आगामी जेठ २२ गते 'शेर शल्यक्रिया-२' शीर्षकमा एक व्यापक एवम् व्यवस्थित गजल अन्तरक्रिया गर्ने निर्णय पनि गरेको छ । प्रभासले २०६५ माघमा 'शेर शल्यक्रिया-१' आयोजना गरेको थियो ।

दिन कसरी कटाउलान्

- श्रवन खनाल

दिन कसरी कटाउलान् खै ? सर्वहाराले
के गरी खर्च चलाउलान् खै ? सर्वहाराले

कतिन्जेल चल्छ जीवन रित्तो छानोमुनि
कहिले घर बनाउलान् खै ? सर्वहाराले

दुई छाक खाना हुन्न, विचराले कसो गरी
बालबच्चा हुर्काउलान् खै ? सर्वहाराले

हेपिएर, चेपिएर कहिलेसम्म पो
जीवन आफ्नै जलाउलान् खै ? सर्वहाराले

शब्दशिखाको पारिजात विषेश अङ्क

शब्दशिखाको पारिजात विषेश बैशाख अङ्क प्रकाशित भएको छ । यस १० औं अङ्कमा पाठहरुले पारिजात, विक्रम सुब्बा, हरिगोविन्द लुइँटेल र सरिता लामाको कविता, तारा थुलुङ 'अथाह', यल्जी विवश र रस्मिला कवाङ 'रश्मि'को गजल, पारिजातका गीतहरु, नवराज क्षितिजको हाइकू, नेचुरल्ली दीपकको कायू राई भाषाको कविता, नाकिमाको आलेख, तिलक चाम्लिङबाट कृति चर्चा सँगसँगै साहित्यिक समाचार र पुस्तक परिचय पनि पढ्न पाउनुहुनेछ ।

नखाएरै टारे साझ

- मंजु मार्मिका

वेदनाले छाती दुख्यो आशु मैले झारे आज
आधा पेट सधै बस्थे नखाएरै टारे साझ

होइन मेरो चाहना नि मिठै खाने रामै लाउने
अन्नको त कुरा के र पानी सम्म बारे आज

लालाबाला भोकाएर रुदै हिड्छन सँगै
दिन केही नसके नी झनै नजिक सारे आज

कस्को खेल भनौ मैले जीवन बित्यो यसै
मान्छे कै पो खेल रैछ लाजले नजर झारे आज

प्रभास उदयपुरद्वारा कविता अन्तरक्रिया सम्पन्न

२५ बैशाख । प्रभास साहित्यिक समूह उदयपुरलॆ कविता अन्तरक्रिया कार्याक्रम आयोजना गरेको छ । कार्याक्रम नेपालको एकमात्र प्रथम श्रमिक पार्क 'ज्ञानविज्ञान कुंज'मा सम्पन्न भएको थियो । अन्तरक्रियामा ३ दर्जन भन्दा बढी सर्जकहरुले सहभागीता जनाएका थिए । कथाकार राममणी पोखरेल, रंगकर्मी विक्रम श्री लगायतका अग्रज स्रष्टाहरुको समेत उपस्थिति रहेको उक्त कार्याक्रम मध्यान्नको १२ बजे देखी लगातार २ घण्टासम्म चलेको थियो । प्रभास उदयपुरले अर्को कार्याक्रम आगामी महिनाको अन्तिम शनिबार आयोजना गर्ने बताएको छ ।

भरियाको जीवन

- किशोर चाम्लिङ

बगरको प्यासमा पनि पाइएन पानी पिउन
भरियाको जीवन हजुर गाह्रो भयो जिउन

उकाली र ओरालीमा पसिनाको खेती
आँसु पिउँदै बाँच्नुपर्ने जीवनको नियति
इज्जतको भोटो हजुर सकिएन सिउन
भरियाको जीवन हजुर गाह्रो भयो जिउन

कहिले लेक चढ्दा त कहिले बेंसी झर्दा
सुनसान जंगलभित्र एक्लै बास पर्दा
थोरै पनि सुखको सास सकिएन फेर्न
भरियाको जीवन हजुर गाह्रो भयो जिउन

अथाह अब केन्द्रीय सदस्य

२५ बैशाख । प्रभास साहित्यिक समूह केन्द्रको आयोजनामा नियमित हुँदै आइरहेको कार्यक्रम अन्तर्गत 'गजल वाचन तथा अन्तरक्रिया' गजल विभागको संयोजनमा सम्पन्न भएको छ । उक्त कार्यक्रममा विशद, नाकिमा, दृष्य, तारा थुलुङ 'अथाह', नदीश र मंजु मार्मिकाको उपस्थिति रहेको थियो । त्यसपछि बसेको बैठकले खोटाङबाट काठमाडौं आउनुभएकी तारा थुलुङ 'अथाह'ले प्रभास समूहको केन्द्रमा नै रहेर आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्ने निर्णय गर् यो ।

बलत्कारी बन्दुकहरु

- नाकिमा

केही वर्षअघि
भैरवगणमा
चुसेर कैयौं राता फूलहरुलाई
पुरिदिए शिवपुरी जङ्गलमा
एक ब्यारेक बन्दुकहरुले

पोहोर साल
बेलबारीमा
एउटा आदिवासी फूललाई
किचिमिचि पारी निलिदिए
केही बन्दुकहरुले

यो पटक
सुर्खेतमा
तीन बोट दलित फूलहरुलाई
दलदाल गरी चुँडाई फालिदिएका छन्
फेरि बन्दुकहरुले

कसरी हुनसक्छन् फूलहरु सिकारी ?
किन ख्वाइरहनुभएको छ भात
ती बलत्कारी बन्दुकहरुलाई ?
बेचिसक्नुभो तपाइँले आफ्नो मुटु ?
प्रश्नमाथि प्रश्न गरिरहेछन्
पत्रकारका आँखाहरु

निरुत्तर हुनुहुन्छ
रक्षामन्त्रीज्यू

प्रकाश हो पारिजात

- तारा थुलुङ 'अथाह'

वाङमयको फराकिलो आकाश हो पारिजात
सिर्जनामा विविधताको आभाष हो पारिजात

मृत्युसँगै सकिजाने विना अस्तित्वकी होइन
कालझैं बाँचिरहने मधुमास हो पारिजात

युगले सधै हेर्न पाउने निमुखाले फेर्न पाउने
स्वस्थ सफा र दीर्घ निश्वास हो पारिजात

दासत्वलाई तोड्ने मुक्तियुद्धलाई रोज्ने
प्रतिनिधि नारीहरुको प्रकाश हो पारिजात

बहिनीले भन्थी

- कपिल अन्जान

जितेर आउनु बहिनीले भन्थी
नत्र नआउनु बहिनीले भन्थी

यो देशले तिम्रो रगत मागेमा
रगत बगाउनु बहिनीले भन्थी

आई लाग्ने माथि जाइ लाग्नु
अनि छप्काउनु बहिनीले भन्थी

युद्धको दुश्मन मित्र हुँदैन
भनि कराउनु बहिनीले भन्थी

वीरका छोरा हौ वीर नेपाली
वीरता देखाउनु बहिनीले भन्थी

अथाहलाई केन्द्रमा स्वागत गरियो

११ बैशाख । प्रभास केन्द्र गीत विभागको संयोजनमा गीत वाचन तथा छलफल सम्पन्न भयो । उक्त अवसरमा दृश्य, तारा थुलुङ 'अथाह', नाकिमा, विशद र नदीशले गीत वाचन गरे । वाचित गीतहरुमाथिको टिप्पणीपछि खोटाङबाट काठमाडौं आउनु भएका प्रभास खोटाङका सदस्य अथाहलाई प्रभास केन्द्रमा स्वागत गर्दै कार्यक्रम समापन भयो ।

मेरो देश

- विपल बोयुङ

भूगोलको कुनै छेउ एक मेरो देश
नेपाली हुँ दौरा-सुरुवाल, टोपी मेरो भेष

चुल्ठोभरि फुलाउँछिन् दिदी लालीगुराँस
चौबन्दीमा खुलाउँछन् नाकबेली केस

भीर पाखा पखेरिमा हिमालको छाया
त्यही पाखाको मायाँ लौ लाग्छ अनिमेष

बनाउनु छ बाटो यही डोर् याउनुछ जीवन
डटछु खट्छु यहिँ म त लागे पनि ठेस

दसै नङ्ग्रा खियाएर उर्बराउँछु माटो म त
सिस्नु-साग, खोले-फाडो लाग्छ सारै बेस

२०६७ को पहिलो शनिवार

४ बैशाख । 'निरन्तर सिर्जना' भन्ने नारासहित प्रत्येक हप्ता आयोजना भइरहेको छलफलसहितको सिर्जना वाचनको नियमित कार्यक्रम अन्तर्गत प्रभास केन्द्र कविता विभागको सयोजनमा कविता वाचन तथा वाचित कविताहरुको टिप्पनी सम्पन्न गरियो । त्यसपछि बसेको बैठकमा समूहको साधारण सदस्य बढाउने विषयमा छलफल भयो ।

त्यसैगरी प्रभास खोटाङको पनि सदरमुकाम दिक्तेलस्थित किरात राई विद्यार्थी सङ्घको कार्यालयमा बैठक बस्यो । बैठक समूहको जिल्ला सदस्य थपघटलाई केन्द्रविन्दुमा राखेर बसिएको थियो ।

हामीसँगै छ हाम्रो इतिहास

- नदीश

तिमी भारतमा लुम्बिनी बनाऊ
खोज कोही सुद्धोधन र मायादेवी
गरिदेऊ विवाह
जन्मेला कुनै सन्तान
या त गराइदेऊ कृत्रिम गर्भाधान
जन्माइदेऊ कुनै पुत्र
र गरिदेऊ नामाकरण 'गौतम बुद्ध'
हामीलाई कुनै गुनासो छैन
बरु उल्टै सुनाइदिउँला विश्वलाई
हालसालै एउटा अर्को गौतम बुद्ध
भारतमा पनि जन्मिएको छ

तिमी चीनमा सोलुखुम्बु बनाऊ
बनाऊ एउटा राष्ट्रिय निकुन्ज
अनि ठड्याऊ एउटा अग्लो पहाड
छरिदेऊ त्यसमाथि कृत्रिम हिउँ
र चुनिदेऊ कुनै नाम
चोमोलोङ्गमा, माउन्ट एभरेष्ट या सगरमाथा
हामीलाई कुनै चिन्ता छैन
बरु उल्टै भनिदिउँला दुनियाँलाई
हालसालै एउटा अर्को सगरमाथा
चीनमा पनि ठडिएको छ

तिमी निस्फिक्र जन्माऊ तिम्रो गौतम बुद्ध
तिमी निश्चिन्त ठड्याऊ तिम्रो हिमाल
हामी गर्दैनौँ कुनै प्रतिकार
हामीलाई राम्रोसँग थाहा छ
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो सगरमाथा
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो लुम्बिनी
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो इतिहास

ऊ पहाड र म शहर

- शकुन आँशु

उस्को दुखिरहने मन
म सँगै धड्किरहने मुटु
एकैसाथ पोको पारी
कागजी हस्ताक्षरहरुमा
बन्द गरी पवनपंक्षीलाई पठाइदिएछ
मेरो निवाससम्म

उसको आकस्मिक आगमनले
मेरा अपूर्णभैष लाग्ने जीवन
सार्थक तुल्याइदियो
तड्पिएकॊ मन शान्तभैष पाएँ
उस्को यथार्थ जीवन-मृत्यु
संगालेँ र बगाएँ
खुसीका विष्णुमतीहरु
उस्कै समिप बसेर

हिमालपारिको नागरीक ऊ
चौंरी र भेडीगोठ धाउने
काचनजङ्घा र टाकुरा छुने
ठन्डी-ठन्डी पहाडहरुमा
इमेल मोबाइल जाम हुन्छ
त्यसैले उस्ले आफ्ना आवाजहरु
पानामा रेकर्ड गराएर
स्नेह स्पर्श कोरी पठाएको छ

आधुनिक परिबेशको प्रेम
अस्पष्ट भाका थिएन
ऊ आधुनिक मान्छे
म आधुनिक मान्छे
इतिहासले सिकाएको छ
प्रेमिल मनहरुको एकात्मकता र बाहुल्यता

उसले पढेको
र मैले सुनेको
सान्सारिक प्रेमजोडीहरु
रोमियो-जुलियट
मुनामदन
लैला-मजुन र
मधुमालतिको कथा
तर
तर त्यस्ता एकादेशीय
र अलौलिक कथा भएनौँ हामी
हामी त स्वयम् हिमाल पहाड र धरती चिर्ने यथार्थताको
शास्वत अंकित छाप बन्यौँ
हिमाल छातिमा
पहाड काखमा
गगन आँखामा
नचाएर बाँचिरहेछ

हरेक ऋतुहरुमा परिवर्तन छैन
हरपल माघे जाडो
र पनि जाडो नभनिकन
भोक नभनिकन
नाङ्गो शरीर नचाएर
संघर्षै-संघर्षको पेरीफेरीमा रमाइरहन्छ ऊ

तिमी बहादुर छौ महान छौ
र धैर्यवान पनि छौ
तिम्रो मतको पर्याय हुँ म
तिम्रो निर्णयको भागीदारी हुँ म
भविश्यका सुनौला मार्गहरुमा
तिमी अगाडि छौ
भयङ्कर ग्रेटवालमाथि
तिमी उभिनेछौ
र विश्वको ताजमहल तिमीले ठड्याउनेछौ

मैले उसलाई
यसरी नै पठाएँ जवाफिला उपहारहरु
म सुसेल्छु उस्को निम्ति
ऊ बग्छ मेरो निम्ति
दुरसंचार र दुरभास बिनाको
हाम्रो आत्मिक प्रेम
पहाड र म शहर ।

शब्दशिखाको फेसबूक विशेष चैत अङ्क

प्रभास साहित्यिक समूहको मासिक प्रकाशन 'शब्दशिखा'को चैत अङ्क प्रकाशित भएको छ । यस अङ्कमा पाठकहरुले स्व.स्वप्निल स्मृति, दीपा एवाई राई, मनु लोहोरुङ र विष्णु नेम्वाङ सुब्बाको कविता, राजन मुकारुङ र नदीशको गीत, सरिता राई, कृष्णपक्ष र श्रवण खनालको गजल, यल्जी विवशको हाइकू, साहित्यिक समाचार, पुस्तक परिचयको अलवा पदम राईद्वारा अनुदित रुसी लोककथा, विशदबाट कविताकृति, 'धारिला मानिसहरु'को चर्चा र सुमन तण्डुकारद्वारा अनुदित नाकिमाको नेपाल भाषाको कविता पढ्न पाउनुहुनेछ । फेसबूक विशेष यस नवौँ अङ्कका अधिकांश सामगि्रहरु फेसबूकबाट साभार गरिएका हुन् ।

घडी

- दृश्य

घुमीरहेछौ
घडीका तीन सुई
म मोटो
त्यसैले अडिक छु
जनताको हितमाफनफनी
तिमी मझैलो
कहिले यता-कहिले उता
नाचीरहन्छौ
प्याण्डुलम झै
उ साह्रै दुब्लो
बिचरा आफै असक्त छ
त्यसैले बुइ चढ्दै छ
मझैलाहरुको
उकुसमुकुस हुदै
निचोरीदै ।

हामी तीन
मान्न तीन
तीन
तीन एक भयौं
सबैले बुझे
मध्यदिन भयो
रातो लालीमा
माथी चढ्यो र
खुल्ला आकासहरुमा
बिस्कुन झै फिजीदै थ्यो त्यो ।

फेरी
तीन एक भयौं
सबै मस्त सुतिरहे
मध्यरात भयो
तिमीहरु
बिस्तारै सल्बलायौ
घँटिहरुमा एन्टीना झुन्डाउँदै
बिस्तारै पस्यौ
आफ्नै खाटमनीका
अन्धकार गुफाहरुमा
राष्द्रवादी मुकुट टल्काउँदै
आफ्नै ह्रदयभित्रको
धड्कनहरु चोर्नलाई

फेरी घुम्दै
तीन एक भयौं
तिमीहरु मस्त सुतिरहयौ
आकास कालाम्य भयो
राष्ट साघुरीदै आयो
म मसाल बालेर
तिम्रा मसिेतष्क भित्रका
अन्धकार चिर्दै
एन्टीनाहरु जलाउँदै आएँ
अब आकास
एक्काएक चम्किदै छ
राष्द्र दशगजातीर फैलिदै छ ।

छलफलसहित गजल वाचन सम्पन्न

चैत २८ । प्रभास साहित्यिक समूह (केन्द्र) गजल विभागको संयोजनमा गजल वाचन तथा वाचित गजलहरुबारे छलफल सम्पन्न भयो । उक्त अवसरमा विशद, मंजु मार्मिका, नदीश र नाकिमाले आ-आफ्ना गजलहरु वाचन गर्नुभएको थियो भने ध्रुवसत्यले आफ्नो कविता वाचन गर्नुभएको थियो । गजल वाचन तथा छलफल प्रत्येक महिनाको अन्तिम शनिबार आयोजना गरिने छ ।
गजल वाचनपछि बसेको समूहको सचिवालय बैठकले केन्द्रीय सदस्यहरु ध्रुवसत्य अपराजिता र सर्गमंजरीलाई समूहको साधरण सदस्य रहने गरी निर्णय गर्यो ।

एकहुल मान्छेहरु

- भुमरी

मेरा मतलबी आँखा अगािड

एउटा शाश्वत पहाड

जर्जर उकालो बोकेर ठिङ्ग उभिरहेछ

एकहुल मान्छे ढाकर र तोक्मालाई

बेसमारी उकालो धकेलीरहेछन्

थाप्लोको शितहरुले निथ्रुक्क भिज्दै

उकालोसँग निरन्तर भिडिरहेछन्

कदम-कदममा साहस फैलाउँदै

यात्री बनिरहेछन्÷सहयात्री बनिरहेछन्

गन्तव्यलाई पहिलाउँदै

परीलक्ष्य भेटाउन

प्यासी बनेर

हत्तार हत्तार गर्दैछन्

एकहुल मान्छे ।

हाँस्छन्रुन्छन्÷रुन्छन् हाँस्छन्

घरी मौन घरी चर्किन्छन्

चेतन अवचेतन दुई तन बोकेर

मुटुभरि कष्ट तौलदै

नवबिहानीको सु-सङ्केत

पाइला-पाइला अगाडि सार्छन्

आगोसँग मस्त जुवारी खेल्दै

प्राकृत तरङ्ग छरिरहेछन्

बिहानी भेटाउन

आतुर-आतुर छन्

एकहुल मान्छे

मेरा आँखाले नियालिरहेछ

मान्छेभित्रको म मान्छे

यथार्थताको कच्ची धरती टेकेर

उनीहरु पहाडका टाकुराहरु

धमाधम छिनाल्दैछन्

हतारहतारमा खाल्डाहरु पुर्दैछन्

एउटा नयाँ बस्ती बसाली

एकैसाथ घाम झुल्काउन

उछिनपाछिन गर्दैछन्

एकहुल मान्छे ।

स्वार्थी शहर भो

- अर्जुन बाराहाली

त्यसपछि त पुग्यो क्यारे स्वार्थी शहर भो
शोकमा छ गाउँ त अचेल खुसी जहर भो

संबिधान लेख्न पनि भुल्या हो कि कुन्नि
समयले नेटो काट्यो रातको पहर भो

शान्ति आउला, विकास पाउला भन्ने आसाहरु
दिवा सपना देखिएछ ब्यर्थ रहर भो

मेची-काली जोताउनलाई हुर्काएको बाछो
हुर्क्यो, बढ्यो, मत्त भयो अटेर बहर भो

पागल परिवेश

- जीवन चाम्लिङ

आँधीले युद्ध गरेको

परिवर्तनको यो समय पर्खालभित्र

त्यो शहरमा

त्यो गाउँमा

त्यो बस्तीमा

त्यो ह्दयहरुमा

झरनाको मीठो सुसेली जस्तै

काचन हुनुपर्छ विचार र आकांक्षाहरु

पाखाहरुमा फुल्ने लालीगुराँस र

एकलासको सुनाखरीभैष

प्रसन्न हुनुपर्छ

प्रत्येक त्यो रक्तिम बिहानीहरु

तर

सभ्यताको यो युगमा

घाइते संसारभैष

मान्छेको शब्द बेचेर

सत्य मान्छे हुन नसक्दा

बलात्कृत चेलीको

अस्मितामाथि नपरी सहवास गर्दै

राष्ट्रियतालाई जोर लात मार्नमै

खुसी हुन्छन् मान्छेहरु ।

इतिहासले कोल्टे फेरेर

परिबर्तनको अन्तरालमा

मान्छेले पुर्खाको बिडा थाम्नु पर्ने

इतिहासको गाथा बोक्नु पर्ने

बिडम्बना मान्छे मान्छे हुनुको अर्थ बिसर्िएर

किरातीको रितमा जाँड पिएर

बौलाएको जड्याहा जस्तो

कतै सन्तान लुटिएकी आमा जस्तो

खालि बौलाइरहन्छन् मान्छेहरु

यही समयको सन्नटालाई चिरेर

एकलास मध्यरातमा

अँध्यारो युगीन

यी सडकहरुमा

यी गल्लिहरुमा

यी चिहान चौतारीहरुमा

मध्य थकानलाई थाती राखेर

खोजीरहेछ अर्थ पागलपनको ।

गालेर आए

- हिरा प्रसाद दाहाल 'शितलब'

शान्तिको दीप बालेर आएँ
रगतको बर्तन हालेर आएँ

आशिर्वाद दिनुस नेपाल आमा
राजतन्त्र मैले फालेर आएँ

देशमा शान्ति आउनेछ भनी
मनमा आशा पालेर आएँ

शान्तिको महल बनाउनु पर्छ
महलको जग हालेर आएँ

कुसस्कार बोक्ने धरोहरहरु
आज नै मैले ढालेर आएँ

रुदै थिन मेरी नेपाल आमा
फाटेको मन टालेर आएँ

देशमा शान्ति स्थापित राख्न
आबश्यक कदम हालेर आए

राष्ट्रकै लागी यो हिरा मर्ला
दुश्मन वा सत्रु गालेर आए

गीत वाचन तथा छलफल सम्पन्न

२१ चैत्र । प्रभास साहित्यिक समूह (केन्द्र) गीत विभागको संयोजनमा गीत वाचन तथा वाचित गीतहरुबारे छलफल सम्पन्न भयो । उक्त अवसरमा नदीशले 'खुला छ आकाश', नाकिमाले 'शिर जस्तै अटल बन', विशदले 'जाली तिलहरीहरु' र मंजु मार्मिकाले 'चम्कियोस् नेपाल' शीर्षकका गीतहरु वाचन गर्नुभयो । गीत वाचन तथा छलफल प्रत्येक महिनाको तेस्रो शनिबार आयोजना गरिने छ ।

गीतको कार्यक्रमपछि प्रभास (केन्द्र) को सचिवालय बैठक बसियो । बैठकले प्रभास (खोटाङ) को संयोजक कोपिला थुलुङ 'आशुतोष' लाई सो समूहको केन्द्रीय सदस्यमा चयन गरेको छ ।

जाली तिलहरीहरु

- विशद

उड्न देऊ दिदी मनभित्रका चरीहरु
हुर्याइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

फरियामा आँशु पोखी
धमिलिन्छ्यौ किन ?
सिन्दुरमा जीवन जोखी
बालि दिन्छ्यौ किन ?
जन्माऊ न फेरि आकाश छुने परीहरु
हुर्याइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

दैलोमै जून टेक्छिन्
आवाज त देऊ
सँगसँगै धर्ती फुल्छिन्
कहाँ लाचार छ्यौ
घेर बादल फेर आकाश ए ! नवनारीहरु
हुर्याइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

जिउँदै घाँटी निमोठी

- शकुन आँसु

जिउँदै घाँटी निमोठी मारिएकी नारीहरु
बोल, बोल रापिएर खारिएकी नारीहरु

समानताको अंश खोज्दै एकाएक उठौँ माथि
मान्छेबाट मान्छे तल झारिएकी नारीहरु

लेखान्तको कुरा हुन्न चेतनाको कुरा हुन्छ
बिना न्याय धकेलेरै सारिएकी नारीहरू

घरभित्र हेलिएर घरभित्रै मर्ने मान्छे
तीनै हुन् गृहबन्दी पारिएकी नारीहरु

ललितपुर र खोटाङमा एकैसाथ सिर्जना सागर सम्पन्न

१४ चैत्र । २८ जना स्रष्टा/स्रोताहरुको उपस्थितिसहित 'सिर्जना सागर'को १९ औँ श्रृङ्खला सम्पन्न भएको छ । प्रभास साहित्यिक समूह केन्द्र र अखिल नेपाल लेखक सङ्घ ललितपुरको आयोजनामा संचालित सिर्जना वाचन/श्रवनको उक्त मासिक कार्यक्रम हरेक महिनाको दोस्रो शनिबार ललितपुरको लगनखेलस्थित नमूना उ.मा.वि.मा सम्पन्न हुँदै आएको छ ।

यसैगरी खोटाङमा पनि प्रभास साहित्यिक समूह खोटाङको आयोजनामा उस्तै प्रकृतिको कार्यक्रम 'सिर्जना सागर'को पहिलो श्रृङ्खला सम्पन्न भएको छ । सदरमुकाम दिक्तेलस्थित किरात राई विद्यार्थी सङ्घको हलमा सम्पन्न पहिलो श्रृङ्खलामा १९ जना स्रष्टा/स्रोताहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।

इनार

- ध्रुवसत्य

इनारलाई के थाहा
कुनै मुर्ख सिँहले
आफ्नै प्रतिबिम्बको हत्या गर्ने हठ लियो
अथवा आत्माहत्या गर्ने

इनारमा
सिँहले सिँहलाई नै देख्छ त
मान्छेले आफूलाई मान्छेनै देख्छ

र कुनै पनि कथित दलित
इनारको छेउ पुग्यो भने
उसले आफूलाई मान्छेनै देख्नेछ

जोसुकैले जन्मभूमिमा इनार खन्न सक्छ
इनारमा आफ्नो मौलिक अनुहार हेर्ने अधिकार
सबैलाई भएजस्तो
यो सरकारलाई पनि छ

बाहिरी बनावट जस्तो छ
त्येस्तै प्रतिबिम्ब देखिन्छ
यो इनारमा

हो, इनारमा
कहिल्यै पनि टोपी लागाएको मान्छेले
श्रीपेच लगाएको प्रतिबिम्ब देख्न सक्दैन ।

सलाम छ

- गजेन्द्र 'टुहुरे'

सङ्घर्षको मैदानमा युद्व लड्नेलाई
सलाम छ उत्साहाले अघि बढ्नेलाई

प्रभातको किरणजस्तो विचार सम्मान छ
शाषकलाई ध्वस्तै पारौं अधिकार सम्मान छ
न्यायको निम्ति हजुर युद्व लड्नेलाई
सलाम छ उत्साहाले अघि बढ्नेलाई

दुःख-पीडाको बिसाउनीमा खिल संगाल्नू
लडिएला चुरेतिरै चोमोलुङमा अंगाल्नू
संसारलाई बदल्ने युद्व लड्नेलाई
सलाम छ उत्साहाले अघि बढ्नेलाई

दुःख फुल्ने फूलबारी

- सर्गमञ्जरी

दुःख फुल्ने फूलबारीको माली कराएछ
निसाफ गर्न अदालतमा जाली डराएछ

जुन नुनले खून दिन्थ्यो त्यै खून नै लीन भयो
घैयाबारी साउने थोत्रो फाली हराएछ

मृत्यु तार्ने नाउँ छैन मायालुको गाउँ छैन
घर गोठ पधेँरी सब खाली गराएछ

धर्ती-आकाश मौन बस्छ मौन बस्छ जून
ममताको बाला झुल्ने आली चराएछ

मेरा गाउँलेहरु

- मंजु मार्मिका

यहीँ छ जीवन
सँगै बेजोड बस्तीहरु
प्रकाशका निम्ति
ठाँउ खोजिरहेका शक्तिहरु ।

यो मेरै गाउँ हो
दन्केको छ भोकको ज्वाला
त्यै ज्वालामा पिल्सीरहका छन् पेटहरु
पाली रहेछन् गिट्ठा अनि भ्याकुरले जीवन
एक मुठ्ठी माटोको निम्ति
नाउँ खोजिरहेछन् छातीहरु ।

भालेको डाकमा उठ्छन्
मध्यरातमा भोकै सुतछन्
बाढीले बगाएको उर्वर भूमिलाई
छातीमा राखेर लमतन्न छन्
विदेशी ऋणको भारी बोकेर
यिनै बेतिथिको बेवास्ताका लागि
खोजिरहेछन् साथीहरु ।

यही छन् दुःख अभाव
अनि वेदनाका कथाहरु
कतै छन् परिवर्तनका मोहक दृश्यहरु
ब्वाँसाहरु अपाङ्गको बैशाखी
खोसेर सगरमाथा चढिरहेछन्
सम्भावनाका ढोकाहरु बन्द गर्दै
विरताको प्रदर्शन देखाईरहेछन्

तर
थाहा भइसकेको छ गाउँलेहरुलाई
चेलीहरु सीमापारिका
रेडलाइट एरियामा छन्
कान्छाहरुलाई मानव यन्त्र बनाइएको छ
पहाडी भित्ताहरुमा रोपिएका रक्तविजहरु
एकाएक समथर मैदान अनि सडकमा उमि्ररहेछन् ।

र त अन्तिम विकल्प खोजिरहेका छन्
विद्रोहको भाषामा
मेरा गाउँलेहरु र म पनि

प्रिय मान्छे

- नाकिमा

सधै-सधैको लागि टाढा भएको छ प्रिय मान्छे
सम्झनामा मात्र अब रहको छ प्रिय मान्छे

खोसिएको खुसी खोज्ने सपना थियौ धेरैधेरै
सपना ती अधुरै छाडी गएको छ प्रिय मान्छे

पीरै-पीरको भारी बोक्थ्यो भोगाइको उकालीमा
लाखौं चोट जिन्दगीमा सहेको छ प्रिय मान्छे

एक्कासि आकाश रोयो, डाँडामाथि डुब्यो घाम
हुरीसँगै उतैतिर बहेको छ प्रिय मान्छे

'सुनौला ती सपनाहरु पूरा गरी छाड्नू छोरा'
जानेबेला यस्तो कुरा कहेको छ प्रिय मान्छे

साँच्चै अब

- कोपिला थुलुङ 'आशुतोष'

साँच्चै अब नयाँ नेपाल देख्न पाइन्छ कि त
आफ्नो कुरा अब आफै लेख्न पाइन्छ कि त

साढेको जुधाई र बाछाको मिचाइमा
लागेको घाउलाई सेक्न पाइन्छ कि त

नाक बेग्लो हुने जात बेग्लो हुने यो
विभेदको पहाडलाई छेक्न पाइन्छ कि त

ओत लाग्ने छाना, पेट भर्ने खानासँगै
नयाँ घरको संघारमा टेक्न पाइन्छ कि त

उठौँ युवा

- तारा थुलुङ 'अथाह'

क्षितिजबाट चेतनालाई डाक्दै उठौँ युवा
देश निर्माणको बाटोतिर लाग्दै उठौँ युवा

प्रतिगामी, भ्रष्टाचारी सारा शक्ति, विकृतिलाई
निमिट्यान्न पार्ने लक्ष्य राख्दै उठौँ युवा

कति गह्रौँ जिम्मेवारी हेर हाम्रो काँधमाथि
हतारिदै, चटारिदै, जाग्दै उठौँ युवा

तुवाँलोको बस्तीभित्र खोज्नुपर्छ नेपाल आमा
घामसित नयाँ किरण माग्दै उठौँ युवा

नयाँ नेपाल बनाउने सपनालाई साकार पार्न
छातिभरि देशको चित्र छाप्दै उठौँ युवा

अझै पनि हाम्रा सामु 'अथाह' छन् बिघ्नवाधा
सबै नाघी चोमोलुङ्गा ताक्दै उठौँ युवा

अब सबै उठ्नुपर्छ

- सरिता राई

अँध्यारोमा जिउने नारी अब सबै उठ्नुपर्छ
घाँस काट्ने हातहरु एकसाथ जुट्नुपर्छ

हेपिएर थिचिएर यो समाजमा बस्छौ कति
एउटै माला बनाउन नारी दिमाग खुट्नुपर्छ

अरुको शिर उच्च राख्न नङग्रामात्र खियाउछौ किन
नन्द-भाउजू सासू-बुहारी एउटै थालमा चुठ्नुपर्छ

खाली हात खाली दिमाग परजिवी हुन्छौ किन
आफ्नो हात आफ्नै दिमाग बुद्धिपूर्वक जुट्नुपर्छ

क्रोक्राहरु हल्लाउदै घररुपी जेलमा किन
उज्यालोमा जिउनलाई अँध्यारो सब फुट्नुपर्छ

मलाई हेर्ने आँट नगर

-ममिता मर्मस्पर्शी

मेरो बिहेको मौन-मौन आवाज सुन्दैछु
मलाई हेर्न आउँछ रे
सपना झलझली बुन्दैछु
गनी-गनी वरमाला उन्दैछु
कल्पनामा तिमीलाई नै चुन्दैछु
फाटेकोलाई पनि तुन्दैछु
त्यो वरमाला साँच्चै उन्दैछु
तर सुहाउँदैन तिमीलाई
मैले उनेको वरमाला
किन कि यो हातले घाँस काटेको छ
जुठोभाँडो गरेको छ
चरचरी फाटेको छ
त्यसैले……

यो हातले उनेको मनपर्दैन तिमीलाई
कृत्रिमता छैन यहाँ
फगत प्राकृतिक छ
मुहारमा धुलोको लाली घसेको छ
बिलकुलै हेर्दा पच्दैन तिमीलाई
यो कृत्रिमताको माहोलमा
सबैको दृष्टिकोण आवरणमा जान्छ
त्यसैले……

राम्रो लाग्छ सौन्दर्य
टलक्क झलक्क मनपर्छ
भित्रको विकारहरु आवरणले ढाकेको
ममा त्यस्तो केही छैन
त्यसैले मलाई हेर्ने आँट नगर ।

गणतन्त्र

- सम्झना भुजेल

गाउँदेखि शहरसम्म झर्नुपर्छ गणतन्त्र
नेता, भरिया, किसानीमा पर्नुपर्छ गणतन्त्र

युवा पुस्ता यत्तिकै छ, जोस जाँगर भएकै छ
वृद्धदेखि युवासम्म सर्नुपर्छ गणतन्त्र

यात्रा लामो कठिन तर सफल हुनैपर्छ
बिचमा आउने सुनामीलाई तर्नुपर्छ गणतन्त्र

भावी पुस्ता आउने छ, नयाँ गीत गाउनेछ
ऐतिहासिक विउविजन छर्नुपर्छ गणतन्त्र

कति मन अमिलो छ, मनमा दाग बसेको छ
समायोजन गरी मनलाई भर्नुपर्छ गणतन्त्र

लाल सलाम !

- मुना निश्चल

साँझपख फुल्नेलाई
बिहानी भै खुल्नेलाई
लाल सलाम !

काँडा अझै जिउँदै छ
फूलले आँसु पिउँदै छ
लड्दालड्दै झर्नेलाई
हितको लागि मर्नेलाई
लाल सलाम !

घाम अझै ला'छैन
अन्धकार गा'छैन
जूनको ज्योति चोर्नेलाई
अन्याय त्यो फोर्नेलाई
लाल सलाम !

दाजै, साकेला नाचौं

- जीवन चाम्लिङ

क्षितिज पारिको
आदिवासी बस्तीबाट
हुलका हुल घामहरु उदाउँदैछन्
घरको मझेरीतिर प्रभातको उषाहरु
उहिलेदेखि सलबलाइरहेछन्
समयले वैशाखलाई काखी च्यापेर
जेठको उभौली लौरो टेकिरहेछ
आऊ दाजै हामी पनि यो समयको लौरो टेकौं
आऊ दाजै हामी साकेला नाचौं ।

सेतो हिउँको वस्त्र ओढेका
चोमोलुङ्माको काखबाट
असरल्ल रातो गण्डकीहरु
बगेको देखेर
कतै शान्तिको खोजीमा उडेका
प्र्रशात परेवाहरु
उडेका उड्यैछन्
देउरालीका धुपी निलगिरि र गुराँसहरु
अर्धरुवाइमा हाँस्दा-हाँस्दा थाकिसके
तिम्रो ब्यूँझाइएको सर्तमा म देखिरहेछु
घर आँगनमा दृष्टान्तमा नयाँ पवनहरु बगिरहेको
खै भुमिपूजाको खोजमा साल्पा र
चौदण्डीहरु दुख्न थालेको
त्यसैले त दाजै
सुक्नै लागेको समय ब्यूँझाउनुपर्छ
आऊ दाजै हात जोडेर
साकेला नाचौं ।

निष्कर्षतः
यतिबेला समयले
परिवर्तनको बिहान खोजिरहेको छ
पारुहाङ र सुम्निमाको कसम खाएर
हाम्रा अधिकारहर खोस्नेलाई
काली गण्डकी बन्दक राखेर
स्वार्थको तलाउमा छलाङ मार्न खोज्नेलाई
एक झोक्का तीर मार्नुपर्छ
सिमे-भूमेको बली चढाउनुपर्छ
यो माझकिरातको भूमिमा
धनुषकाडको झण्डा फहराउनुपर्छ
त्यसैले त दाजै
निशंकोच हात समाऔं
आऊ हामी साकेला नाचौं ।

गाउँ रोयो अरे

- विपल बोयुङ

झोला बोकी हिँड्दा म गाउँ रोयो अरे
जन्मिएर हुर्किएको ठाउँ रोयो अरे

गरिबीले डोर्याएर लादै थियो टाढा
नदी तर्दा धेरै चोटी नाउ रोयो अरे

नजिक आई एउटा खबर छाडी गयो कौवा
गाउँमा मेरो गुन्द्रुकको'नि भाउ रोयो अरे

पुस-माघको जाडो कठै शीत छल्नो छानो बिना
बच्चाहरुको विचल्लीमा माउ रोयो अरे

कयौं हिउँद काट्नु पर्दा एउटै फरियाले
मैले शिर झुकाएको पाउ रोयो अरे

फर्किनेछु बाँचे भने अर्को सालतिर
यस्तो चिठी पढ्दा हजुर वाउ रोयो अरे

रेल भयो देश

- अर्जुन बाराहाली

फोहोरी रणनीति र युद्धको खेल भयो देश
कागलाई झै जनतालाई पाकेको बेल भयो देश

सबै यहाँ स्वार्थी मात्र विकास भन्दा विवाद धेरै
विवादैविवादमा फसेको झेल भयो देश

कपडा झै फेरिए यहाँ वाद र तन्त्रहरु
जुन जोगी आएपनि उस्तै जेल भयो देश

गर्न भन्दा भन्न धेरै मंचबाट भाषण चर्को
शान्त समाज निर्माणमा फेल भयो देश

बन्द हड्ताल हत्या हिंसा नेपालमा जहिले
हाम्रा लागि बीचबाटोमा बिग्रेको रेल भयो देश ।

गणतन्त्र छैन

- हिरा प्रसाद दाहाल 'शीतलव'

गणतन्त्रको घाम उदाएको हेर्छु
तर पंचायती बादलभित्र अलमलिएको देख्छु
गणतन्त्र आएको अखबारमा पढ्छु
तर पंचायती व्यबहार मात्र देख्छु
ए ! साँच्चै
गणतन्त्र त आएको छ रे
हाम्रो नेपालमा
अनि यताउता हेर्छु
दायाँवायाँ छाम्छु
तर देख्दिन गणतन्त्र अनि भेट्दिन ।

गणतन्त्र छैन
नेपालमा गणतन्त्रको आभास
म त आफै नेपालमा तुच्छो पंचायत नै देख्छु
केही बाघ विराला बनेको देख्छु
तर कैयौ धमिराका पखेटा पलाएर
छिचिमिरा बनेर म उडेको देख्छु
अनि
ती बिरालाहरु दुध खाएर सुतेको म देख्छु
अझ ती छिचिमिराहरु उडेर डिस्को र रेष्टुराँमा
मातिरहेका र नाचिरहेको म देख्छु
तर गरिबले अलिनो सिस्नो पनि खान
नपाएको म देख्छु
त्यसैले त म नेपालमा तुच्छो पंचायत नै देख्छु
ए !
घाम जस्ता युवा म त
तिमीहरुलाई गणतन्त्र देख्छु
तिम्रो शिरलाई म सगरमाथा देख्छु
तिम्रो छातीलाई समथर तराई देख्छु
तिम्रो ओठलाई म क्षितिज देख्छु
अनि तिम्रो आवाजमा म परिवर्तन देख्छु
तर
फेरि चुरोटका धुवाँले ध्वाँसा लागेको फोक्सो देख्छु
तिम्रो ओठबाट निस्केको चुरोटको धुवाँलाई
वर्षाकालमा क्षितिजबाट निस्किएको
वादलको मुस्लो झै लाग्छ ।

ए !
युवा म तिम्रो दैनिकी हेर्छु
मेरो आतमाको नयनबाट तिम्रो म एक्सरे गर्छु
चुरोटको धुवाँ अनि भट्टीको अल्कोहलले
तिम्रा कुहिएका आन्द्रा मात्र देख्छु
नब्बेलाख जनता बेरोजगारी देख्छु
बाँकी आधा अस्पतालका बेडमा देख्छु
भ्रष्टचारले सफल पर्वतारोहण गरेको देख्छु
हत्या र हिंसाले आर्शिवाद पाएको देख्छु
नेपालबन्दले आँशु जमकाएको देख्छु
फेसनको नाममा अर्धनग्न देख्छु
नृत्यको नाममा नग्न देख्छु
यहाँ त म विकृति र विसङ्गति मात्र देख्छु
त्यसैले त म यहाँ पंचायती गणतन्त्र देख्छु ।

गणतन्त्र छ तर गणतान्त्रिक व्यावहार छैन
नेता छन् नेतृत्व छैन
मानव छन तर मानवीयता छैन
व्यक्ति छन तर व्यक्तित्व छैन
अधिकार खोज्छन तर उत्तरदायित्व छैन
हत्या र हिंसा छ तर शान्ति छैन
दण्डहिनता छ तर कानुन छैन
इश्वरको बास छ तर आभास छैन
प्रकृति छ तर संरक्षण छैन ।

यस्तै छ यहाँ सोचे जस्तो छैन
त्यसैले त यहाँ पंचायत छ

तर गणतन्त्र छैन ।

दार्बिला गोरुहरु

- भुमरी

सिङ जुझाएर
सिङ भचाएर
हार्न मानेनन्
मारिरहे/मरिरहे
सिङ फुकालेर
अर्काकै खातिर
दार्बिला गोरुहरु ।

इतिहासका चरनहरुमा
अरुले कुल्चिरहदा
अर्कै तर्फ नारा थापिरहेछन्
ती दार्बिला गोरुहरु ।

डुक्रन अब त
आफ्नै भूमिमा फर्केर
ओ दार्बिला गोरुहरु !

लाज मान

- कपिल अन्जान

युवा पुस्ता लाज मान
कुरा बुझ्दा लाज मान

छिमेकीले सिध्याई सके
चुस्दा चुस्दा लाज मान

चोरलाई रोक्न सकेनछौ
घरमा घुस्दा लाज मान

तिम्ले गरेको तिम्रो शिकार
आएर लुछ्दा लाज मान

नेपाली भनि धाक मार्छौ
अनि सुस्ता लाज मान

घाम लाग्दैन र ?

- लक्ष्मी अनुपम

देशमा अझै युद्ध चर्के बन्दुकको लाम लाग्दैन र
सुन्दर शान्त स्वच्छ नेपाल तिमीलाई काम लाग्दैन र ?

नेताजन होसियार किन कुर्सी तानातान छ
महङ्गी झन् बढाउँदा तिमीलाई दाम लाग्दैन र ?

सडक बन्द पसल बन्द बाटो पनि गर्छौ बन्द
नेपाल बन्द हड्ताल गर्दा तिमीलाई जाम लाग्दैन र ?

कति हिँड्ने घुम्म मन, पीडाहरु लुकाएर
सर्वहारा सबै हाँसे यहाँ घाम लाग्दैन र ?

उपहार

- बोनमप्रताप मल्ल

मैले उनलाई भनेको थिएँ
मसँग एक बगैंचा पुूलहरु छन्
उपहार मेरो बगैंचाको सौन्दर्य लग
सुगन्ध लग बहार लग अनि हरियाली लग
तर उनले त यतिका खुसीहरु चाहिदैन भनिन् ।

मैले फेरि भनेको थिएँ
त्यसो भए मसित दुःखका बगरहरु पनि छन्
पीडाका पहाडहरु पनि छन्
उपहार तिमी मेरो दुःखहरु लग पीडाहरु लग
तर उनले त त्यो पनि लान्न भनिन् ।

मैले फेरि भनेको थिएँ
मसँग पाइलै पिच्छे ठेस लागिरहने तक्दिर छ
घाउझैं दुःखीरहने ह्दय छ
दुःखको भारी बोकेर बगिरहने पसिनाहरु छन् ।
रोदनमा डुबिरहने आँसुहरु छन्
पीडाले रक्तिम रगतहरु छन्
उपहार मबाट यी सब चीजहरु लग
तर उनले त यतिका नैरास्य पनि लान्न भनिन्
मैले अन्त्यमा सोधेको थिएँ
उपहार मबाट के चाहि लान्छौ
उनले भनेर गएकी छिन्
मलाई सम्भावनाका केही शुक्रकीटहरु देऊ
म तिम्रो लागि आशाका नवशिशु लिएर फर्कनेछु ।

हाँस्न-बोल्न

- सुवास आम्बोटेली

हाँस्न-बोल्न रोक छ
घेराबन्दी चोक छ

हेर्दा सुन्दर बाहिर
भित्र अर्को थोक छ

हल्ला मात्रै समान
माथिबाटै तोक छ

जाजारकोटे दशैं
खुसीभित्र शोक छ

वास्मतीको गफगाफ
कनिकाको भोक छ